Dini dəyərlərdə sülh şəraitində yaşayışın bərqərar olması vacib şərtləndəndir. İslam, xristianlıq, yəhudilik, buddizm kimi dünya dinlərinin müqəddəs kitablarında dini dözümlülük və insanpərvərlik təbliğ edilir və fərqli dinlərə qarşı hörmət göstərilməli olduğu bildirilir. Əfsuslar olsun ki, erməni qriqoryan kilsəsinin katolikosu II Qaregin erməniləri Azərbaycanla müharibədə iştirak etməyə çağırır. Heç şübhəsiz, II Qaregin keçmiş erməni katolikoslarının fəaliyyətinin əsasında eqoizmi, revanşizmi, türk-müsəlman əhalisinə qarşı düşmənçiliyi təbliğ edir ki, bu da onun öz sələflərinin arxasınca getdiyini göstərir. Erməni kilsəsinin xronoloji fəaliyyətinə nəzər salsaq görərik ki, onun əsas məqsədi dini-etnik münaqişələr yaratmaq, erməni terrorizmini dəstəkləmək, türk-müsəlman əhalisini etnik təmizləməyə və deportasiyalara məruz qoymaq olmuşdur.
Erməni kilsəsinin göstərişi ilə törədilmiş terror aktları xüsusi qəddarlığı ilə fərqlənmiş, bunun nəticəsində uşaqlar və qadınlar da daxil olmaqla mülki əhali kütləvi qətliama və soyqırımların qurbanı olmuş, yaşayış məskənləri, mədəni və dini abidələr məhv edilmişdir.
Ermənilərin həm də siyasi himayəçisi rolunu oynayan erməni kilsəsi hələ erməni dövlətinin mövcud olmadığı dövrdən bu missiyanı yerinə yetirir. Öz mövqeyini möhkəmləndirmək üçün daim hansısa xarici qüvvəyə sığınan kilsə hətta xilafət dövründə ərəb xəlifələri ilə sövdələşmə apararaq Bizansa qarşı çıxmış və yaranmış vəziyyətdən istifadə edib Qafqaz Albaniyasının dağlıq ərazilərində yaşayan alban-xristian əhali arasında qriqoryanlığı yaymışdı.
Hayların terrorçuluq mahiyyətinin formalaşmasında erməni kilsəsi birbaşa iştirak etmişdir. Sirr deyil ki, XIX əsrdə çar Rusiyası, Fransa və İngiltərə regionun gələcəyi ilə bağlı geostrateji planlarının həyata keçirilməsi üçün erməni kilsəsindən vasitə kimi istifadə edirdi. "Böyük Ermənistan" xəyalları ilə yaşayan erməni millətçiləri XIX əsrin sonlarında erməni qriqoryan kilsəsinin xeyir-duası ilə daha mütəşəkkil fəaliyyətə başladılar. Bunun ardınca isə erməni kilsəsinin satqınları çar Rusiyası Cənubi Qafqazda işğalçılıq müharibələrinə başladıqda öz xislətlərini yenidən nümayiş etdirdilər. Haylar kilsənin təşkilatçılığı ilə silahlı dəstələr yaradaraq Rusiya qoşunlarının tərkibində Azərbaycana və Osmanlı dövlətinə qarşı hərbi əməliyyatlarda iştirak edirdilər. Çar Rusiyası haylara dəstək verərək onları Osmanlı dövlətinin və İranın ərazisindən kütləvi şəkildə Şimali Azərbaycana, xüsusilə İrəvan, Qarabağ, Şirvan, Bakı, Gəncə və Naxçıvan xanlıqlarının ərazilərinə köçürdü. Nəticədə 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələri ilə Rusiya imperiyası Azərbaycan torpaqlarını işğal etdikdən sonra erməni katolikosları yaranmış vəziyyətdən lazımınca yararlandılar. Həmin dövrdə erməni kilsəsinin əsas məqsədi Alban apostol kilsəsinin irsini ələ keçirmək idi ki, buna da hiyləgərcəsinə nail oldu. Belə ki, I Nikolayın 1836-cı il 11 mart tarixli fərmanı ilə Alban apostol kilsəsinin maddi-mədəni irsi erməni qriqoryan kilsəsinə verildi. Rusiya imperatorunun bu addımı Cənubi Qafqazdakı Alban mədəniyyətinin ermənilər tərəfindən məhv edilməsinə şərait yaratdı. Alban kilsəsi memarlığının daxili və xarici tərtibatı, divar yazıları və ikonlar erməniləşdirildi. Kilsədəki əlyazmaların orijinallarının hamısını erməni katolikosları məhv etdilər və onların bir qismi erməni dilinə tərcümə olundu. Erməni kilsəsinin saxtakarlığının nəticəsidir ki, Alban kilsələrində demək olar ki, alban dilində yazı nümunəsi qalmamışdır.
Paris Siyasi Elmlər Məktəbində müəllim işləyən Mişel Mariyan adlı erməni əsilli şəxs də Fransada yayımlanan "Espirt" siyasi dərgisində 1886-cı ildə "Qızıl dönəmdən sonra erməni terrorizmi" adlı məqalə yazmışdı. Həmin məqaləsində müəllif yazır: "1875-1881-ci illər erməni terrorizminin qızıl dövrü olub. Bu dövrdə kilsələrin əmrinə uyan ermənilər həqiqətən də onlara inanaraq, özlərinin haqlı olduğunu düşünərək kəndləri yandırırdılar. Əslində türk Osmanlı onlara qarşı hər hansı hücum etməmişdi. Bu gün də siyasilərin yalanına uyan xalq edilməyən soyqırımına görə türk siyasətindən üzr gözləməkdədir".
Müəllif daha bir yazısında ASALA terror təşkilatından söz açaraq, erməni qanunlarının silah gücü ilə
