İSRAİL

Müqəddəs torpaqları, çoxsaylı dini ziyarətgahları və sirli mühiti ilə bütün dünyanın diqqətini özünə çəkən İsrailin özünəməxsus coğrafi mövqeyi var. Şimal hissəsində başıqarlı dağların, cənubda isə səhraların yer aldığı ölkənin 9,364 milyon əhalisi var. Yalnız XX əsrdə BMT-nin qərarı ilə öz dövlətini quran İsrailin ərazisi 22,145 kvadratkilometrdir. Aralıq dənizinin şərq sahillərində yerləşən İsrail şərqdən İordaniya və İordan çayının qərb sahili, cənub-qərbdən Misir və Qəzza zolağı ilə həmsərhəddir. Qədim tarixi olan ölkənin paytaxtı Yerusəlimdir. Ölkədə rəsmi dil ivrit və ərəb dilləri olsa da, İsrail dünyanın ən çoxdilli ölkələrindən biridir. Qurudan 4 müsəlman dövləti ilə həmsərhəd olan İsrailin qərbdən Aralıq dənizinə, şərqdən Ölü dənizin cənub-qərb bölgəsinə, cənubdan isə Qırmızı dənizin Əqəbə körfəzinə çıxışı var.

İqtisadi cəhətdən regionun ən inkişaf etmiş dövləti olan İsrail qısa müddət ərzində sürətlə inkişaf etmişdir. Ölkədə ümumdaxili məhsulun illik dəyərinin təqribən 3 faizi elmi tədqiqatlara və eksperimental işlərə yönəldilmişdir. İsrail dünyada günəş enerjisindən istifadədə, kənd təsərrüfatında tətbiq edilən genealoji mühəndislikdə, pilotsuz kəşfiyyatçı təyyarələrin istehsalında liderliyini qoruyub saxlamışdır.

Hasilat sənayesinin əsasını Ölü dənizdəki natrium və brom duzları və Neqev səhrasındakı fosfor istehsalı təşkil edir. Çıxarılan fosfatın üçdəiki hissəsi Nxal-Sin yataqlarının payına düşür. İsrail nəinki fosfata olan daxili tələbatını tam ödəyir, hətta onu dünya bazarına da çıxarır. 60-a qədər istilik elektrik stansiyasında ildə 30 milyard kvadrat-saata qədər elektrik enerjisi istehsal edilən ölkədə kiçikhəcmli bir neçə atom elektrik stansiyaları da fəaliyyət göstərir. İsrailin dünya standartları səviyyəsində inkişaf etmiş əsas sənaye sahəsi isə kimya müəssisələridir.

Dənizlər, dağlar və səhralar arasında yerləşən İsrailin ərazisi kiçik olsa da, müxtəlif səth quruluşuna malikdir ki, bu da ölkədə iqlim fərqlərinin yaranmasına səbəb olur. Ölkə ərazisinin əksər hissəsini Neqev yaylası tutur. Qeyri-metal sərvətləri ilə zəngin İsraildə kalium duzları, natrium və brom mövcuddur. Neqev yaylasında isə fosforit, qips kimi tikinti materialları və kvars qumları var. Ölü dənizdən əldə edilən potaş, xlorlu maqnezium, xörək və kalsium duzları, xüsusilə əhəmiyyətlidir. Zəngin floraya sahib İsraildə endemik bitki növləri üstünlük təşkil edir. Ərazisinin 5 faizini meşələr təşkil edən ölkənin ən gözəl yerlərindən biri Qaliley yaylasıdır.

Dinamik inkişaf edən müasir İsrail mədəniyyətinin əsas xüsusiyyətlərindən biri də yəhudi təqvimindən istifadə edilməsidir. Yəhudi təqviminin özəlliyi isə ondan ibarətdir ki, təqvimdə dörd Yeni il var və heç biri də yanvarın 1-nə düşmür. Sosial və dini baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edən ailə yəhudilərdə həm qərb, həm də şərq ünsürlərini və anlayışlarını özündə ehtiva edir. Valideynin xeyir-duasını olduqca vacib hesab edən yəhudi xalqı ailəni kiçik dövlət adlandırır. Tövratda ailə "qalaya" bənzədilir, "Varlıq" kitabında isə qeyd olunur ki, bu "qalanın" təməli möhkəm olmalıdır. Əgər "qaladan" bir daş düşsə, bu, bütün qalanın məhvinə gətirib çıxara bilər.

Tarix boyu müxtəlif xalqlara evsahibliyi edən Azərbaycan yəhudi xalqına böyük diqqət və səmimiyyətlə yanaşmışdır. İnsani dəyərlər, milli-dini tolerantlıq və qarşılıqlı anlaşma iki xalq arasında tarixən mövcud olmuşdur. Dərin köklərə əsaslanan Azərbaycan və yəhudi xalqlarının soyqırımlara məruz qalması və ortaq taleyi bu münasibətləri daha da dərinləşdirmişdir. Bu da ondan xəbər verir ki, Azərbaycanda heç vaxt antisemitizm olmayıb. Azərbaycan dövlətinin yəhudi icmasına göstərdiyi diqqət beynəlxalq aləmdə də etiraf edilib. Ölkələrimiz arasında yaranan bu münasibətlər İsrailin müsəlman ölkəsi ilə əməkdaşlıq əlaqələrinin modeli kimi nümunə göstərilir.