Bu gün Cənubi Qafqazı yenidən həssas regiona çevirmək üçün böyük güclərin yeni manevrləri ilə qarşılaşmaqdayıq. Rusiyanın, İranın qarşılaşdığı çətinliklərdən dolayı, eləcə də Yunanıstanın "əl oyunçuluğu" regiona yeni maraqların mövcudluğunu göstərir. Bu tarixi siyasi vəziyyətdə Gürcüstan Azərbaycanla strateji müttəfiqliyini yeni mərhələyə daşımaqla ölkəmizin beynəlxalq nüfuzundan yararlanmaqda, Ermənistan isə ənənəvi olaraq böyük güclər arasında manevr edərək Azərbaycana qarşı qisasçı mövqe sərgiləməkdə, gah Rusiyaya, gah Fransaya, gah da İrana quyruq bulamaqdadır.
Zəfər tarixini yazmış Azərbaycan 44 günlük Vətən müharibəsində Ermənistana sarsıdıcı zərbə vurmaqla "məğlubedilməz erməni ordusu'' mifini dağıtdı və Ermənistan hakimiyyətini 44 gün ərzində təslim olmağa vadar etdi. İkinci Qarabağ müharibəsi qələbə ilə başa çatdıqdan sonra diplomatik müstəvidə aparılan danışıqlar ölkəmizin tam üstünlüyü ilə davam edir. Keçirilmiş bütün görüşlər və onların gündəliyinə çıxarılan və müzakirə olunan məsələlər bir daha göstərir ki, Azərbaycanın maraq və mənafeləri dövlət başçısı tərəfindən qətiyyətlə qorunur.
Oktyabrın 31-də Soçidə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasındakı görüş çərçivəsində Azərbaycanın dövlət mövqeyini qətiyyətlə ifadə etdi və sülhməramlı niyyətini bir daha göstərdi. İki il bundan əvvəl imzalanmış üçtərəfli Bəyanat çoxillik münaqişəyə son qoymuş oldu. Bu görüş regional məsələlərə həsr edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ilə Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin arasında keçirilən ikitərəfli görüşdə dövlət başçısı iki il bundan əvvəl imzalanmış üçtərəfli Bəyanatı xatırladaraq çoxillik münaqişəyə son qoyulduğunu bildirib. İndi Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması istiqamətində danışmaq və hərəkət etmək vaxtının yetişdiyini diqqətə çatdıran Prezident İlham Əliyev ölkəmizin Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması üçün 5 əsas prinsipi irəli sürdüyünü qeyd edib: "Bunlar beynəlxalq hüququn fundamental prinsipləridir və mənim fikrimcə, bu əsasda normallaşmaya nail olmaq mümkündür".
Soçi şəhərində üçtərəfli görüşdə 2020-ci il 10 noyabr, 2021-ci il 11 yanvar və 26 noyabr tarixli üçtərəfli bəyanatların həyata keçirilməsinin gedişatı müzakirə olunub. O cümlədən humanitar məsələlər blokunun təxirə salınmadan həllinə yönəlmiş əlavə səylər göstərmək barədə razılıq əldə olunub. Rusiya sülhməramlı kontingentinin yerləşdiyi zonada təhlükəsizliyin təmin edilməsinə mühüm töhfəsini qeyd edərək onun regionda vəziyyətin sabitləşməsinə yönəlmiş səylərinə ehtiyac olduğu qənaətinə gəlinib.
Regionda davamlı və uzunmüddətli sülhə nail olmaq məqsədilə Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında sülh müqaviləsi bağlanmasına fəal hazırlaşmağın vacibliyi diqqətə çəkilib və mövcud işlənilən təkliflər əsasında məqbul həll yollarının axtarışını davam etdirmək barədə razılıq əldə olunub. Bunun reallaşmasında Rusiya Federasiyası hər vasitə ilə kömək göstərəcəkdir.
Soçi görüşünün nəticəsi olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin Bəyanat imzalayıblar. Bəyanatda bu və digər məsələlərlə yanaşı, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin kompleks şəkildə normallaşdırılması, sülhün, sabitliyin, təhlükəsizliyin və Cənubi Qafqazın davamlı iqtisadi inkişafının təmin edilməsi naminə göstərilən bütün razılaşmalara dönmədən riayət edilməsinə sadiqlik təsdiq olunub. Qalan məsələlərin, o cümlədən humanitar məsələlər blokunun təxirə salınmadan həllinə yönəlmiş əlavə səylər göstərmək barədə də razılıq əldə olunub. Bəyanatda Rusiyanın sülhməramlı kontingentinin yerləşdiyi zonada təhlükəsizliyin təmin edilməsinə mühüm töhfə verəcəyi vurğulanıb.
Güc tətbiq etməkdən və ya onu tətbiq etməklə hədələməkdən çəkinmək və bütün problemli məsələləri BMT Nizamnaməsinə və 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsinə uyğun olaraq suverenliyin, ərazi bütövlüyünün və sərhədlərin toxunulmazlığının qarşılıqlı tanınması əsasında müzakirə və həll etmək barədə razılığa gəlinib.
Regionda davamlı və uzunmüddətli sülhə nail olmaq məqsədilə Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında sülh müqaviləsi bağlanmasına fəal hazırlaşmağın vacibliyi də diqqətdən kənarda qalmayıb. Mövcud işlənilən təkliflər əsasında məqbul həll yollarının axtarışını davam etdirmək barədə razılığın əldə olunması əhəmiyyət daşıyır. Rusiya Federasiyasının buna hər vasitə ilə kömək göstərməsi isə məsələlərin müsbət məcrada davam etməsinə töhfə olacaq. Hesab edirəm ki, Rusiya Federasiyasının bundan sonra da Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşmasına, Cənubi Qafqazda sabitliyin və tərəqqinin təmin edilməsinə hərtərəfli şərait yaratmağa hazır olması təqdirəlayiqdir.
Qarabağ münaqişəsinin artıq tarixdə qaldığını bildirən dövlət başçısı Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşmasının çox ciddi addımlar tələb edən format olduğunu vurğulayıb. Azərbaycan sülhə və təhlükəsizliyə nail olmaq üçün bundan sonra da öz vədinə sadiq qalacaqdır.
Əminliklə qeyd etməliyik ki, əvvəlki görüşlərdə olduğu kimi, Prezident İlham Əliyev Soçidə növbəti dəfə Azərbaycanın maraq və mənafelərini qətiyyətlə təmin edərək, ədalətli mövqe sərgilədi. Beləliklə, Azərbaycan qlobal arenada öz mövqelərini möhkəmləndirdi.
Mövcud qlobal böhranlar dövründə ölkə Prezidentinin simasında Azərbaycan enerji təhlükəsizliyinə yeni töhfələr verməklə dünyada sabitləşdirici qüvvə kimi özünü uğurla təqdim etməkdədir.
İkinci Qarabağ savaşı ilə ölkəmiz əslində Ermənistanla sülh şəraitində yaşamaq iradəsini ortaya qoymuş oldu. Bununla da postmünaqişə dövrünü yeni mərhələyə daşımaq imkanı təmin edilmişdir və hər üç Cənubi Qafqaz respublikası yeni regional əməkdaşlıq məkanının formalaşması sahəsində geniş perspektivlərə malikdir. Ermənistan üçün yaranan unikal imkanlar göstərilən geopolitik reallıqlara rəğmən ciddi dəyərləndirilməlidir. Bu, Ermənistanın gələcəyi üçün qızıl açardır.
Həsən BAYRAMOV,
pedaqoji elmlər doktoru, professor.
