Azərbaycan xalqının qədim ilkin qaynaqlarını özündə əks etdirən bayramlarından biri də Novruz bayramıdır. Novruz bayramı xalqı firavan həyata, sülhə, dostluğa çağıran zəngin, əvəzsiz yaz bayramıdır. Folklorşünas M.Təhmasib yazırdı: "Bütün dünya xalqları kimi, bizim xalqımızın da tarixində saysız-hesabsız bayramlar olmuşdur. Lakin bunların heç biri Novruz bayramı qədər geniş yayılmamış, xalqın məişətində bu bayram qədər kök sala bilməmişdir". Novruz bayramı 2009-cu il sentyabrın 30-da UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrsi Siyahısına daxil edilmiş, 2010-cu il fevralın 23-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Assambleyasının 64-cü sessiyasında martın 21-i dünyada "Beynəlxalq Novruz günü" elan edilmişdir. Bundan əlavə, 1993-cü ilin martında ulu öndər Heydər Əliyev Novruz bayramı üzərindən bütün qadağaları götürmüş və ona "Milli dövlət bayramı" statusu vermişdir. Bu qərar qədim tarixi olan milli mədəniyyətimizin, bayramlarımızın qorunması və yaşaması üçün vaxtında verilən dəyərlərdəndir.
XX əsrdə Sovetlər dövründə Novruz bayramının qadağalara, yasaqlara məruz qalmasına baxmayaraq, Azərbaycan xalqının zəngin folklor mədəniyyətinin tərkib hissəsi olan bu bayramın ümummilli bayrama çevrilməsi, onun haqqında materialların toplanması, nəşri və tədqiqi sahəsində böyük zəhmətlər sərf etmiş F.Köçərli, Ə.Abid, H.Zeynallı, S.Mümtaz, Y.V.Çəmənzəminli, M.H.Təhmasib kimi ziyalılarla yanaşı, A.Nəbiyevin də folklorşünaslıqdakı xidmətlərini təqdirəlayiq hesab edirik. Azərbaycan xalqının yaddaşında qorunub saxlanılan Mirzə İbrahimov, Aida İmanquliyeva, Teymur Bünyadov, Vasim Məmmədəliyev kimi tədqiqatçıların Novruz bayramı ilə bağlı elmi məqalələri nəşr olunmuşdur. Dahi mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin, Mövlanə Cəlaləddin Ruminin, Şah İsmayıl Xətainin, Zərdüştün fəlsəfi dünyagörüşlərində və digər ədiblərimizin yaradıcılığında bu mövzuya geniş yer verilmişdir.
Akademik Vasim Məmmədəliyevin "Novruz və İslam" mövzusunda dərc edilmiş məqaləsində Novruz bayramının tarixən hər cür siyasi görüş və əhvalatlardan uzaq olduğu, elat həyatının bütün etnoqrafik gözəlliklərini özündə əks etdirən yüksək ideyaları ilə xalqları birliyə, həmrəyliyə, qarşılıqlı anlaşmaya və dostluğa səsləyən bir bayram olduğu qeyd edilmişdir.
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Kəmalə İslamzadə Günəşin mərkəzi ekleptika boyunca cənub yarımkürəsindən şimala keçdiyi, gecə-gündüzün bərabərləşdiyi anının şimal yarımkürəsində baharın başlanğıcı hesab edildiyini təbiət qanunauyğunluqlarının cəmiyyətə təsirinə, onların harmoniyasına geniş yer verərək Novruzun məhz bu harmoniyanı təşkil edən bir bayram olduğu qənaətinə gəlmişdir.
Ulu əcdadlarımız qış fəslini üç qismə bölmüşdülər. Birinci Böyük Çillə, ikinci Kiçik Çillə, üçüncü Boz ay. Böyük Çillə bir az mülayim, bir az sərt qırx gün davam edir. Professor A.Nəbiyev yazırdı: "Böyük Çillə xoş qılıqlıdır, insana o qədər də ziyan vurmur. Böyük Çillənin şəxsləndirilmiş obrazının əksinə olaraq Kiçik Çillə daha sərt təbiətli, amansızdır. Mərasim düşüncəsində insan özünün şərə, pisliyə münasibətinin müəyyən cəhətlərini Kiçik Çillə ilə bağlı poetik düşüncəsində vermişdir". Sonra iyirmi günlük Kiçik Çillə gəlir, soyuq, şaxta, boran və çovğunla özünü göstərir. Professor Əzizə Cəfərzadə yazırdı: "Çillə sözü, ümumiyyətlə çoxmənalıdır. Amma əsas mənası, məğzi ağırlıq, çətinlik, ağır imtahan mənalarına gəlir. Çillə çıxarmaq bayramı isə olduqca şən, ağrılı-acılı Kiçik Çilləyə vida, baharın gəlməsinə, Novruzun yaxınlaşmasına sevinmək bayramıydı". Sonuncu dörd çərşənbənin yerləşdiyi Boz ay gəlir. O, fevralın 20-də girib martın 21-də sona çatır. İl mart ayının 20-də təhvil olur.
Azərbaycanın müxtəlif regionlarında Novruz bayramı mərasimləri təntənəli şəkildə keçirilir. Novruzun strukturunda mövcud olan dörd ünsürün çərşənbələr şəklində burada verilməsi çox diqqətçəkicidir. Minilliklərdə olduğu kimi,
