“Foreign Policy” nəşri: ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyəti mənasızdır

ABŞ-ın dünyada geniş oxucu auditoriyasına malik nüfuzlu “Foreign Policy” nəşrində Kanada Qlobal Məsələlər İnstitutunun tədqiqatçı-alimi Robert Katlerin “Minsk qrupunun fəaliyyəti mənasızdır” sərlövhəli məqaləsi dərc olunub.

AZƏRTAC xəbər verir ki, məqalədə ATƏT-in Minsk qrupunun Dağlıq Qarabağda sülhməramlı səylərinin nəticəsiz və səmərəsiz olduğu vurğulanır. Müəllif yazır: “Belə bir aforizm var ki, generallar zəfərlə başa çatacaq müharibəyə hazırlaşır, diplomatlar isə çox vaxt möhkəm sülh və ya ən azından dayanıqlı sülh üçün təşəbbüslə çıxış edirlər. Adətən, onlar bəzi səbəblərdən, o cümlədən şəraitin dəyişməsi ucbatından uğursuzluğa düçar olurlar. ATƏT-in 1990-cı illərdə təsis etdiyi Minsk qrupu da bu aqibətlə üzləşib”.

Təxminən 30 il ərzində Minsk qrupunun səmərəsiz fəaliyyət göstərdiyini qeyd edən müəllif vurğulayır ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin son Qələbəsi və Ermənistanın işğalına son qoyulması bütün məsələlərə nöqtə qoyub. O yazır: “İndi bu, artıq iflas və sonun çatması deməkdir. Onun (Minsk qrupunun-AZƏRTAC) fəaliyyəti dəfn edilib, indi real sülh və barışıq zamanıdır, geriyə baxmaq yox, gələcəyə istiqamətlənmək vaxtıdır”.

Məqalədə xatırladılır ki, 1992-ci ilin martında Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Konfransı (o zaman hələ ATƏT adlanmırdı) tərəfindən təşəbbüsü irəli sürülən Minsk qrupu 1995-ci ilin martında Rusiya və ABŞ-ın həmsədrliyi ilə təsis edildi, Fransa isə 1997-ci ildə bu qrupa qoşuldu və beləliklə, triumvirat yarandı.

“Adətən bir fakt unudulur ki, Minsk qrupunun həmsədrlərlə yanaşı, əlavə səkkiz üzvü var. Çox vaxt bunun səbəbi də qeyd olunmur və həmin əlavə üzvlərlə məsləhətləşmə aparılmır, onların rəyi soruşulmur. Azərbaycan və Ermənistanla yanaşı, qrupun digər üzvləri Belarus, Finlandiya, Almaniya, İtaliya, İsveç və Türkiyədir. 1990-cı illərin sonlarında Minsk qrupu üç plan təqdim etdi və müharibə tərəfləri tərəfindən rədd edildi. 1997-ci ildə irəli sürülmüş birinci plan hərtərəfli təklif (“Paket həll”) adlanırdı və silahlı münaqişəyə son qoyulmasını, eləcə də regionun statusunun müəyyən edilməsini ehtiva edirdi. Bu, Azərbaycan və Ermənistan tərəfindən rədd edildikdən sonra Minsk qrupu 1997-ci ilin sentyabrında “mərhələli həll” adlanan və taktiki-logistik seqmentlərin vasitəsilə hərbi münaqişəyə son qoyulmasını nəzərdə tutan yeni razılaşma təqdim etdi. Bu plan o vaxt Levon Ter-Petrosyanın rəhbərlik etdiyi Ermənistan tərəfindən qəbul olunmadı. Nəhayət, 1998-ci ilin noyabrında Minsk qrupu başqa hərtərəfli plan (“ümumi dövlət”) təklifini irəli sürdü. Bu təklif Azərbaycanın beynəlxalq miqyasda tanınmış ərazi bütövlüyü çərçivəsində “Dağlıq Qarabağ dövlət-ərazi vahidi”nin yaradılmasını, bu “dövlətin” suverenliyinin, öz pasportunun, pul vahidinin, milli qvardiya və polis qüvvələrinin olmasını nəzərdə tuturdu. Azərbaycan qüvvələri bu əraziyə daxil ola bilməzdi, amma Dağlıq Qarabağ Azərbaycanda seçkilərdə və parlamentdə iştirak etmək hüququ əldə etməli idi. Tarixdə “ümumi dövlət” siyasi forması çox vaxt uzunmüddətli olmur. Məsələn, nümunə kimi göstərilən Transqafqaz Demokratik Federativ Respublikası 1918-ci ildə mövcudluğunu bir aydan çox sürdürə bilmədi. Azərbaycan tərəfi də Minsk qrupunun “ümumi dövlət” təklifini səmərəsiz qiymətləndirərək rədd etdi”, - deyə müəllif yazır.