(keçmişdən indiyə)
İnsanlığın yaranışından bəri nə qədər vaxt keçsə də, tarixən baş verən bəzi hadisələr öz təsirini itirməyib və bəşəriyyətin formalaşmasında böyük rol oynayıb. Təkcə yaşandığı dövrlərlə məhdudlaşmayan sadədən mürəkkəbə, ibtidaidən aliyə inkişaf yolu keçən bu proseslər həm də keçmişdən gələcəyə dəyərli miras qoyub. Müəyyən şərtlər altında ortaya çıxan müharibələr, ixtiralar kimi, bəzi mühüm olaylar kəpənək effekti yaradaraq bütünlükdə tarixin gedişatına təsir etməklə dünyanın gələcəyini dəyişdirib. Təkərin, yazının ixtirasından sənaye inqilabına, Dünya müharibələrindən insanın Aya ilk ayaq basmasına və bu gün robototexnikadan tutmuş dron, çip, ağıllı cihazların inkişafına qədər bir sıra texnologiyaların istehsalı ilə əl əməyinin getdikcə sıradan çıxması həm bugünkü dünyanın nizamına, həm də həyat tərzimizə böyük təsir göstərib. Bəlkə də bu hadisələrin çoxu yaşanmasaydı, dünya indikindən daha fərqli olardı. Həyatımıza və sivilizasiyaya təsir edən təsadüfdənmi, yoxsa zərurətdən doğan bu hadisələrlə planetimizdə yaşamın haradan-haraya gəlməsinə nəzər salmaqla tarixə ekskurs edək...
Bəşəriyyətin təkamülünə səbəb olmaqla tarixin gedişatını dəyişdirən ən mühüm hadisələrdən olan "Türkün böyük zəfəri: Çanaqqala savaşı"nı oxuculara təqdim edirik.
"Respublika".
Türkün böyük zəfəri: Çanaqqala savaşı
Bəşəriyyətin təkamülünə səbəb olmaqla tarixin gedişatını dəyişdirən ən mühüm hadisələrdən biri də Türk dünyasının tarixində böyük əhəmiyyət kəsb edən, zəfər dastanına çevrilən Çanaqqala savaşıdır. 1915-1916-cı illərdə, Birinci Dünya müharibəsi ərəfəsində Gelibolu yarımadasında Osmanlı imperatorluğu ilə Antanta dövlətləri arasında baş vermiş bu savaş türk xalqının şərəf və qəhrəmanlıq salnaməsidir.
Osmanlı imperiyasının süqutu, yeni dövlətin - Türkiyə Respublikasının yaranması ilə nəticələnən bu hadisə Birinci Dünya müharibəsinə qatılan bütün müttəfiq dövlətlərin tarixinə "hərbi uğursuzluq" faktı kimi yazılıb. Atatürk kimi bir dahini yetişdirən Çanaqqala döyüşü gələcək qurtuluş savaşında onun liderliyinə əsas zəmin yaradıb. Bu hadisə daha sonralar Türkiyənin ilk Prezidenti olacaq Mustafa Kamal Atatürkün hərbçi kimi ən parlaq zəfəri hesab edilir.
Çanaqqala döyüşü Rusiyanın nəzarətində olan ərazilərdə müstəqil dövlətlərin, o cümlədən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin də yaranmasına yol açıb. Bu savaş bütün dünyaya sübut etdi ki, döyüşdə qələbə qazanmaq üçün əsas olan üstün say nisbəti və ya yeni texnologiya deyil. Əhəmiyyətli olan igid, vətənpərvər oğulların torpaqlarının azadlığı uğrunda son damla qanına qədər vuruşmasıdır.
Çanaqqala döyüşü bilavasitə Avstraliya və Yeni Zelandiya tarixində də mühüm hadisələrdən biri hesab edilir. Belə ki, döyüş bu iki ölkəni bir-birinə daha da yaxınlaşdırmış, Avstraliya və Yeni Zelandiyanın müstəqil dövlət kimi formalaşmasında böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir. Çanaqqala savaşı, həmçinin 1923-cü il iyulun 24-də Türkiyə ilə Qərb dövlətləri arasında bağlanan "Lozanna" müqaviləsinin imzalanmasına da səbəb olub. Məhz bu müqavilə sayəsində Türkiyə tarixin sonrakı mərhələlərində baş verəcək bir çox hadisələr üçün də platforma rolunu oynayıb.
Çanaqqala Birinci Dünya müharibəsi zamanı, yəni 1915-1916-cı illərdə Osmanlı dövləti ilə Antanta dövlətləri arasında baş vermiş dəniz və quru döyüşüdür. İttifaq dövlətləri Osmanlı dövlətinin paytaxtı İstanbulu almaq üçün boğazlara nəzarəti ələ keçirmək, Rusiya ilə etibarlı ticarət yolu açmaq, Almaniyanın müttəfiqlərindən birini zəiflətmək məqsədilə ilk hədəf olaraq Çanaqqala boğazına girmiş, ancaq hücumları uğursuz olmuş və iki tərəf də çox ağır itkilər vermişdir. 1915-ci il martın 18-dən 1916-cı il yanvarın 9-dək olan dövrdə baş verən bu döyüşün Türkiyə tarixi üçün çox böyük əhəmiyyəti var.
Osmanlı dövlətinə məxsus boğazlar strateji baxımdan Antanta dövlətləri üçün ən əlverişli şans sayılırdı. Boğazları tutmaqla onların məqsədi Almaniya ilə Osmanlı Türkiyəsini bir-birindən təcrid etmək və İstanbulu ələ keçirməklə Osmanlı Türkiyəsinin Qara
